بیست و پنج رساله فارسی (کتاب)تالیف علامه مجلسی ، در بارهی مسائلی اعتقادی، فقه ، تفسیر ، حدیث ، هیئت، و دیگر مسائلی از این قبیل به زبان فارسی است که توسط سید مهدی رجائی تحقیق و گرد آوری شده و این فعالیت زیر نظر سید محمود مرعشی در سال ۱۴۱۲ ق انجام گرفته است. فهرست مندرجات۱.۱ - رساله اول ۱.۲ - رساله دوم ۱.۳ - رساله سوم ۱.۴ - رساله چهارم و پنجم ۱.۵ - رساله ششم ۱.۶ - رساله هفتم و هشتم ۱.۷ - رساله نهم و دهم ۱.۸ - رساله یازدهم و دوازدهم و سیزدهم و چهاردهم ۱.۹ - رساله پانزدهم تا بیستم ۱.۱۰ - رساله بیستم تا بیست و پنجم ۲ - نسخه شناسی ۳ - پانویس ۴ - منبع ۱ - ساختار و محتوای کتابکتاب دارای رسائل متعددی است که برای توضیح بیشتر دربارهی محتویات این رسائل به ذکر مختصری از آن می‌پردازیم. ۱.۱ - رساله اولرساله ی اول: ترجمه خطبه توحیدیه امام رضا علیه‌السّلام در معرفی ذات باری تعالی و توحید است، که در اکثر کتب حدیث منقول است، همچون عیون اخبار الرضا علیه‌السّلام ، و توحید شیخ صدوق ، امالی شیخ مفید ، امالی شیخ طوسی ، و احتجاج مرحوم طبرسی قدس الله اسرارهم. خطبه توحیدیه پس از امر ولایت عهدی آن حضرت ایراد گردیده است، و در آن راههای معرفت و خداشناسی به نحو مبسوط بیان گردیده است، این رساله ترجمه بسیار ساده و روان خطبه مذکور می‌باشد و به مناسبت ترجمه فقرات خطبه متعرض بعض نکات بسیار مهم و علمی می‌شوند. [۱]
بیست و پنج رساله فارسی، علامه مجلسی، ص۱.
۱.۲ - رساله دومدوم: رساله ترجمه قصیده دعبل خزاعی. ابتداء بحث از سند قصیده می‌شود که در کتب شیعه و سنی وارد شده است، و شرح مبسوطی از جریان متعلق به قصیده ایراد نموده، و در این رساله ابتداء یک یا دو بیت را ایراد می‌نماید و پس از ترجمه پیرامون آن صحبت می‌نماید، و انصافا یکی از ترجمه‌های بسیار جالب و گویا بر این قصیده شریفه است. [۲]
بیست و پنج رساله فارسی، علامه مجلسی، ص۵۱.
۱.۳ - رساله سومسوم: رساله تحقیق در حدیث عدم احتساب عمر زائران امام حسین علیه‌السّلام بواسطه حدیث منقول از امام باقر و صادق علیه‌السّلام است که فرمودند: به درستی که حق تعالی در عوض شهادت سید الشهداء علیه‌السّلام چند چیز به او عطا فرمود که یکی از آنها عدم شمارش ایام زیارت ، از عمر زائران آن حضرت و پاسخ به اشکال وارد بر حدیث. [۳]
بیست و پنج رساله فارسی، علامه مجلسی، ص۱۰۱.
۱.۴ - رساله چهارم و پنجمچهارم: رساله تفسیر آیه نور ، پیرامون حدیثی است که در اصول کافی در تفسیر آیه شریفه وارد شده و مرحوم علامه مجلسی آن را ترجمه و شرح نموده‌اند. [۴]
بیست و پنج رساله فارسی، علامه مجلسی، ص۱۱۷.
پنجم: رساله تفسیر آیه «و السابقون الاولون». اهل سنت به این آیه شریفه بر نیکی خلفای خود و امامت آنها، استدلال می‌کنند، مرحوم علامه مجلسی قدس سره هفت وجه جواب به آنها می‌دهد، و مطلب را روشن می‌سازد. [۵]
بیست و پنج رساله فارسی، علامه مجلسی، ص۱۲۵.
۱.۵ - رساله ششمششم: رساله آداب سلوک حاکم با رعیت. از بهترین رساله هائی است که در این زمینه نوشته شده است و کیفیت معامله و رفتار حاکم با رعیت و زیردستان خود بیان می‌فرماید. در دو فصل است، فصل اول: ترجمه عهدنامه مالک اشتر که در نهج البلاغه می‌باشد. فصل دوم: در بیان چند حدیث دیگر که در این باب وارد شده است. حدیث اول: نامه حضرت علی علیه‌السّلام به عثمان بن حنیف والی ایشان در بصره. حدیث دوم: نامه امام صادق علیه‌السّلام به عبدالله نجاشی حاکم اهواز ، حدیث سوم: نصایح حضرت خضر در مسجد الحرام به منصور دوانیقی. [۶]
بیست و پنج رساله فارسی، علامه مجلسی، ص۱۳۳.
۱.۶ - رساله هفتم و هشتمهفتم: رساله آداب ماه شعبان که با بهره گرفتن از احادیث ائمه سلام‌الله‌علیهم درباره ماه شریف شعبان تالیف گردیده، و اذکار و اوراد و ادعیه وارده در این ماه شریف اشاره گردیده است. [۷]
بیست و پنج رساله فارسی، علامه مجلسی، ص۱۸۱.
هشتم: رساله اختیارات ایام، در بیان سعادت و نحوست ایام هفته و ماه به جهت ارتکاب اشغال و اعمال، در احادیث اهل بیت علیهم السلام، که در سه فصل و یک خاتمه است. فصل اول: در ایام ماه. فصل دوم: در ایام هفته. فصل سوم: در بیان رفع نحوست ایام و ساعات. خاتمه در ترجمه حدیث منقول از کتاب دانیال درباره احکام کسوف و خسوف و حوادث هر سال . [۸]
بیست و پنج رساله فارسی، علامه مجلسی، ص۱۹۳.
این رساله غیر از رساله کبیره اختیارات الایام است که چاپ سنگی شده، و در بعض تراجم از این رساله به رساله صغیره اختیارات ایام نام برده شده است. ۱.۷ - رساله نهم و دهمنهم: رساله ترجمه حدیثی که مرحوم کفعمی در کتاب بلد الامین از امام زین العابدین علیه‌السّلام در فضیلت و ثواب خواندن دعای جوشن کبیر روایت نموده است. [۹]
بیست و پنج رساله فارسی، علامه مجلسی، ص۲۲۹.
دهم: رساله آداب نماز ، که پیرامون اهمیت نماز و آداب آن نوشته شده، ابتد یک دور مختصر و مفید راجع به اصول الدین، سپس بحثی درباره وجوه اعجاز قرآن نگاشته‌اند، و بعد وارد مباحث وضو و نماز شده‌اند، که آداب وضو و غسل و نماز و احکام آنها را بیان فرموده‌اند، و در نهایت شرح و تفسیری از سوره حمد و سوره قدر و توحید نوشته‌اند. [۱۰]
بیست و پنج رساله فارسی، علامه مجلسی، ص۲۳۵.
۱.۸ - رساله یازدهم و دوازدهم و سیزدهم و چهاردهمیازدهم: رساله بیان اوقات نماز، ضابطه و قانونی برای استعلام اوقات نماز بیان گردیده، و برای شناخت وقت فریضه ظهر و عصر و نوافل آنها دو راه بیان فرموده‌اند، راه قدم، و راه ساعت، این رساله در سال هزار و نود و هفت تحریر گردیده است. [۱۱]
بیست و پنج رساله فارسی، علامه مجلسی، ص۲۷۵.
دوازدهم: رساله فرق زنان و مردان در احکام طهارت و صلاة، که چهارده فرق را بیان کرده‌اند. [۱۲]
بیست و پنج رساله فارسی، علامه مجلسی، ص۲۸۷.
سیزدهم: رساله شکیات نماز ، جامع جمیع احکام شک و سهو در نماز می‌باشد. که در یک مقدمه و پنج فصل و خاتمه می‌باشد. [۱۳]
بیست و پنج رساله فارسی، علامه مجلسی، ص۲۹۳.
چهاردهم: رساله زکات و خمس و اعتکاف ، در سه فصل است: فصل اول: در زکات، و در آن سه مبحث است، مبحث اول: در وجوب زکات و عقاب مانع آن مبحث دوم: در اجناسی که در آنها زکات واجب می‌شود، مبحث سوم در مستحقین زکات است. [۱۴]
بیست و پنج رساله فارسی، علامه مجلسی، ص۳۳۹.
فصل دوم در خمس است که دو مبحث دارد، اول در چیزهائی که خمس در آن واجب می‌شود، دوم: در مستحقین خمس است. فصل سوم: در بیان فضیلت و کیفیت اعتکاف است. ۱.۹ - رساله پانزدهم تا بیستمپانزدهم: رساله تحدید صاع، علامه مجلسی در مقام جمع بین احادیث تحدید صاع بر آمده، و نظریه خود و والد خود را بیان می‌فرماید. [۱۵]
بیست و پنج رساله فارسی، علامه مجلسی، ص۳۶۳.
شانزدهم: رساله‌ای است در معرفی ناصب و مخالف اهل بیت علیهم السلام، و بیان حکم مال ناصبی، در این زمینه روایات زیادی ایراد می‌فرمایند. [۱۶]
بیست و پنج رساله فارسی، علامه مجلسی، ص۳۶۹.
هفدهم: این رساله بنحو مبسوط راجع به احکام کفارات است، و هجده مورد از موارد وجوب کفاره را ذکر نموده و متعرض احکام کفارات می‌گردند. [۱۷]
بیست و پنج رساله فارسی، علامه مجلسی، ص۳۸۵.
هجدهم: رساله مفتتح الشهور، راجع به ثبوت هلال و اول ماه بنحو مفصل در چند مقصد بحث می‌شود، مقصد اول: در بیان معنی ماه و سال شمسی و قمری. دوم: در بیان حساب عدد و کبیسه . سوم: در تحقیق احادیث خمسه. چهارم: تحقیق در حدیثی از کافی. پنجم: تحقیق در حدیث از اقبال سید بن طاووس . ششم: در حدیث دیگری از اقبال. [۱۸]
بیست و پنج رساله فارسی، علامه مجلسی، ص۳۹۷.
این رساله اواخر عمر مؤلف در ماه شوال سال هزار و صد و نه هجری قمری تالیف گردیده است. نوزدهم: رساله ماه نو دیدن و ناخن چیدن. [۱۹]
بیست و پنج رساله فارسی، علامه مجلسی، ص۴۱۷.
رساله‌ای در بیان آن که هر ماه را بر روی چه چیز باید دید و چه سوره باید خواند، و در باب ناخن چیدن، سر تراشیدن، جامه نو بریدن و پوشیدن چه روزهائی خوب و چه روزهائی بد است. ۱.۱۰ - رساله بیستم تا بیست و پنجمبیستم: رساله‌ای مختصر در واجبات حج و عمره و برخی از مستحبات هر دو در یک مقدمه و سه فصل است. مقدمه: در بیان شرائط حج و عمره و افعال آنها. فصل اول: در آداب حج. دوم در افعال عمره تمتع. سوم در احکام حج تمتع . و خاتمه در بیان زیارت نبی و ائمه صلوات الله علیهم اجمعین است. [۲۰]
بیست و پنج رساله فارسی، علامه مجلسی، ص۴۲۱.
بیست و یکم: رساله‌ای در، آداب و ادعیه اعمال حج که مؤلف پس از رساله صغیره تالیف نموده، در دیباچه کتاب می‌نگارد: چون والد ماجد، رسائل صغیره و کبیره در بیان آداب و احکام حج بیت الله الحرام تصنیف فرموده بودند، و فقیر نیز رساله صغیره در این باب تالیف نموده بودم، و بر رساله کبیره ایشان امرار نظر نموده الحاقات کرده بودم، خواستم که رساله مختصری تالیف نمایم که مقصور بر آداب و ادعیه بوده باشد، و احکام را بر رسائل دیگر حواله نمایم. این رساله در سال هزار و هشتاد هجری قمری به پایان رسیده است. [۲۱]
بیست و پنج رساله فارسی، علامه مجلسی، ص۴۶۵.
بیست و دوم: رساله صواعق الیهود، در بیان حکم کفار و احکام جزیه بر اهل کتاب، و چیزهائی که حاکم مسلمانان باید بر آنها شرط، و از آنها منع کند. [۲۲]
بیست و پنج رساله فارسی، علامه مجلسی، ص۵۱۳.
بیست و سوم: رساله‌ای در بیان احکام و آداب گرو بستن در اسب تاختن و تیر انداختن، و همچنین چیزهائی گرو بستن در آنها جایز نیست، که ده شرط برای گرو دوانیدن اسب بیان می‌فرمایند، و هفت شرط برای گرو بر تیر انداختن، و بیان احادیث وارده در فضیلت شمشیر زدن در راه خدا. و نیز خطبه حضرت علی علیه‌السّلام در تحریص بر جهاد و فضیلت آن به نحو مبسوط ترجمه شده است. [۲۳]
بیست و پنج رساله فارسی، علامه مجلسی، ص۵۲۳.
بیست و چهارم: رساله صیغ عقود نکاح . [۲۴]
بیست و پنج رساله فارسی، علامه مجلسی، ص۵۳۷.
رساله‌ای است مختصر در تحریر انحاء صیغ عقود نکاح و انواع تعبیرات آن با در نظر گرفتن غایت احتیاط که در جمیع امور مستحسن و مرغوب فیه است، در این رساله در مرحله اول وجوه انشاء عقد نکاح دائم ذکر می‌شود، و سپس صیغه متعه بیان می‌شود و در خاتمه بعضی از صیغ طلاق ذکر می‌شود. بیست و پنجم: استفتاءآت فقهی که از علامه مجلسی شده، و به وسیله ملا محمد جعفر بن محمد طاهر خراسانی از شاگردان ایشان، گرد آوری شده است، که پس از تالیف به نظر مرحوم علامه مجلسی رسانده و دارای دویست و هشتاد و شش مساله، در دوازده باب می‌باشد. [۲۵]
بیست و پنج رساله فارسی، علامه مجلسی، ص۵۴۷.
در پایان مجموعه ی بیست و پنج جلدی، رساله ی بیان تعداد تالیفات فارسی و عربی علامه چاپ گردیده که از تالیفات سید محمد حسین بن محمد صالح حسینی خواتون آبادی می‌باشد. شایان ذکر است که آثاری که دراین مجموعه آمده تمام آثار علامه نمیباشد و بعضی از آثار مسلمهی وی را ذکر نکرده و بعضی را که ذکر نموده ناقص بیان فرموده و استقراء تامی ننموده است. کتاب حاضر با ذکر عناوین رسائل فارسی علامه و سپس مقدمه‌ای در ۲۵ صفحه از آقای سید مهدی شجائی شروع می‌شود و بعد از آن متن کتاب و سپس فهرست کتاب ذکرشده است. ۲ - نسخه شناسیاین کتاب به مناسبت سیصدمین سال، علامه ملا محمد باقر مجلسی تقدیم گشته و توسط نشر کتابخانه ی آیت‌الله مرعشی نجفی در قم در چاپ خانه ی سید الشهداء چاپ اول خود را در سال ۱۴۱۲ ق انجام داده است. اساس تحقیق این رساله و اکثر رسائل چاپی در این مجموعه بر نسخه خطی کتابخانه مرحوم آیت الله العظمی مرعشی نجفی قدس سره به شماره (۱۸۷) می‌باشد. ۳ - پانویس
۴ - منبعنرم افزار مجلسیین، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی. |